ابوریحان بیرونی دانشمند ایرانی،بیرون شهر کاث در اطراف خوارزم متولد شد. وی در دوره سامانیان و سپس غزنویان می‌زیست.
” ابوریحان محمد بن احمد ” جزو اولین کسانی است که برای یافتن وزن مخصوص اجسام، وقت زیادی صرف کرد. وی در زمینه فلسفه، ریاضیات، تقویم، جغرافیا، تاریخ و دیگر علوم عصر خود، سرآمد دانشمندان و اندیشمندان بود.
همچنین، او را پدرِ انسان‌شناسی ، هندشناسی و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار می‌دانند.
ابوریحان بیرونی به زبان‌های خوارزمی، فارسی، عربی، و سانسکریت مسلط بود و با زبان‌های یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی آشنایی داشت.
ابوریحان شخصیتی امیدوار داشت همین امید بالای او بود که سبب می‌شد در ۵۰ سالگی سانسکریت بیاموزد. او شاگردانش را به دوری از تعصب فرامی‌خواند حتی در مورد علم و در سخنانش، تعصب را مایه جهل می‌دانست. بدون شک برخی سخنان و نظریات ابوریحان که در رد تعصب بودند، از بین رفته‌اند؛ چون با فرهنگ جوامع آن روز هم‌خوانی نداشت.
تصویر ابوریحان بیرونی از تمبر شرکت پُست اتحاد جماهیر شوروی به مناسبت هزاره ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی و ابن سینا
ابوریحان بیرونی نابغه عصر خود بود و به روایت برخی فیلسوفان و محققان، از ابوعلی سینا که هم‌عصر او بود، اطلاعات و استعداد بیشتری در امر فلسفه داشته است.
به گفته نظامی عروضی در چهارمقاله، این دو دانشمند با هم مراوداتی داشتند و در جلسات خود بحث‌های علمی را مطرح کرده‌اند که ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه به آن‌ها اشاره کرده است. موضوع بحث آن‌ها ۱۸ مسئله بوده که سوالات آن‌ها از جانب ابوریحان طرح شده و ابوعلی سینا به آن‌ها پاسخ داده است.
سوالات در موضوع طبیعی، ریاضی و فلسفه بیان شده است. ابوریحان پاسخ ابن سینا به سوالات را نپذیرفته و بین آن‌ها بحث‌وجدل رخ داده است؛ اما ابن سینا حاضر به پاسخ به ایرادات ابوریحان نبود. سرانجام پاسخ نقدهای ابوریحان بیرونی را، ابوعبدلله معصومی، شاگرد ابن‌سینا، از طرف استاد، به عهده گرفته است.
اختراعات ابوریحان بیرونی
ترازوی ابوریحان، که یکی از دقیقترین ترازوهای تاریخ علم جهان است.
رصد خسوف و کسوف
ساختن آلات و افزارهای رصدی همانند سه میله، شاغول
قاعده تسطیح کره و ترسیم نقشههای جغرافیایی
قاعده یافتن سمت قبله و ساختن محراب مساجد
خاصیت فیزیک الماس و زمرد
جزر و مد رودها و نهرها
چشمههای متناوب
اشکال هندسی گلها و شکوفهها
امکان خلا
استخراج جَیب یک درجه
کیفیت و چگونگی ساختن عسل توسط زنبور عسل
مقدار حرکت دوری ثوابت
تحقیق در تأسیس دولت ساسانیان
اطلاعات دقیق و کشف سلسله هخامنشیان
ساختن کره جغرافیایی
طرح نظریاتی درباره وجود قاره آمریکا
